STANISŁAW SKALSKI

Urodził się 27.XI.1915r. w Kodymie na północ od Odessy, jako syn Szymona i Józefy Skalskich. Rewolucja zmusiła rodzinę do tułaczki na Zachód. Ostatecznie w 1923r. Skalscy osiedlają się w Dubnie. Około roku 1927 po raz pierwszy dane mu było zobaczyć samolot. Łapie lotniczego bakcyla. Po maturze usiłuje dostać się do Dęblińskiej Szkoły Orląt, ale na to był jeszcze za młody. Posiadane oszczędności wystarczyły na ukończenie kursu szybowcowego. Wiosną 1935r. zdaje w Łucku egzamin podstawowego pilotażu silnikowego. Następnie kończy szkolenie rekruckie w podchorążówce rezerwy piechoty w Zambrowie. Pierwszego stycznia 1936r. rozpoczyna naukę w Szkole Podchorążych Lotnictwa w Dęblinie. Szkołę kończy 15 października 1938r. w stopniu podporucznika. Pierwszym przydziałem jest

4 Pułk Lotniczy do 142 Eskadry Myśliwskiej*1 w Toruniu. Rosnące zagrożenie, bliskość granicy powoduję podjęcie czynności mobilizacyjnych. 30 sierpnia 1939r. przed południem dyon myśliwski odlatuje do Markowa, wojennego węzła lotniskowego.

Kampania wrześniowa

1 września na odgłos lecących samolotów, wzbija się w powietrze klucz alarmowy por. Pisarka w składzie 3 maszyn. Po 30 minutach samoloty wróciły, piloci zameldowali o pościgu Do-17*2. Niemiec był szybszy.

W tym samym dniu o godz.16.21 startuje para por. Pisarek kpr. Mielczyński. Z meldunku por. Pisarka wynikało: „na wysokości ok. 1500m. na południe od Torunia leciał górnopłat, w locie nurkowym doszedłem przeciwnika i z odległości ok. 150m. zacząłem strzelać, ogień otworzył także mój boczny. Samolot po zderzeniu z ziemią skapotował.

Ponieważ ze mną przyleciały jeszcze dwie 11-tki ze 142 esk. ppor. Skalski i pchor. Pniak wróciłem na lotnisko". Meldunek ppor. Skalskiego: „...po wyjściu z chmur nad Wisłą w kierunku płn. zobaczyłem 500m. niżej, Hs-126*3. Przez radio podałem kurs nieprzyjaciela, jednocześnie wykonałem atak z tyłu z góry. W tym czasie jako pierwsi wjechali mu na plecy por. Pniak i kpr. Mielczyński, strzelając w przelocie, następnie ja z pchor. Pniakiem trzymaliśmy go aż do czasu zderzenia z ziemią. Natychmiast wylądowałem koło zestrzelonych i opatrzyłem dość liczne rany”.

Wziętymi do niewoli byli leutnanci Friedrich Wimmer pilot i Siegfried von Heyman obserwator.

2 września ppor. Skalski walcząc z dwiema wyprawami bombowymi zestrzelił dwa Do-17.

3 września w rejonie Świecie – Chełmża posyła na ziemię Hs-126, a ok. godz. 15°° w obronie lotniska strącił Ju-87*4.

4 i 5 września nastaje tak ważny dzień odpoczynku.

6 września dywizjon osłania skutecznie mosty toruńskie.

W walkach nie uzyskano zwycięstw.

7 września następuje odlot na lotnisko Kierz k/Lublina. Wykonywano loty patrolowe, brak paliwa i czołówki technicznej ogranicza działalność.

16 września dokonano reorganizacji jednostek myśliwskich. Pozostaje jedna eskadra, pozostali piloci udają się do Rumunii po odbiór samolotów Hurricane i Morane 406*5.

17 września wszystkie eskadry opuściły Polskę.

Przez Bejrut i Marsylię przybył do Francji. Ominęła go kampania francuska, bowiem przydział do RAF-u otrzymał w pierwszej kolejności.

Bitwa o Wielką Brytanię

Do Anglii przybywa 27 stycznia 1940r. Anglicy nie byli zainteresowani tworzeniem obcych dywizjonów myśliwskich. Stawiali na jednostki bombowe. Sytuację zmienił atak na Francję.

Podczas 40-tu dni walk na kontynencie RAF traci 509 maszyn oraz 300 pilotów. Szykując się do obrony Anglii sięgnięto do polskich pilotów.

Stanisław Skalski zaczyna naukę jęz. angielskiego i instrukcji RAF. Następnie rozpoczyna trening na myśliwcach Hurricane. 27 sierpnia 1940 r. otrzymuje przydział do 501 dywizjonu angielskiego. 30 sierpnia odnosi pierwsze zwycięstwo strącając He 111*6. W trakcie bitwy zestrzelił 7 maszyn. W trakcie walk ląduje na uszkodzonej maszynie odnosząc kontuzję. Drugi raz wyskakuje z płonącego samolotu, z trudem otwiera spadochron.. W szpitalu spędza 6 tygodni.

1 marca 1941r. dostaje przydział do 306 dywizjonu „Toruńskiego”.

Po przezbrojeniu w samoloty Spitfire dywizjon wraca do walki. 17. września przechodzi na odpoczynek. Zgłasza 4 zwycięstwa.

W marcu 1942r. jako dowódca eskadry w 316 dywizjonie, uzyskuje 2 zestrzały.

W listopadzie tego roku kończy drugą turę bojową.

Cyrk Skalskiego

W lutym 1943r. zorganizowano eskadrę myśliwską z wyborowych pilotów zwaną „Polish Fighting Team” [PFT]. Otrzymała przydział do lotnictwa 8 Armii Brytyjskiej generała B. Montgomery'ego. W jej skład weszło 16 doświadczonych pilotów.

Do Tunezji przybyli 13 marca 1943r., gdzie pod koniec miesiąca otrzymali nowe samoloty Spitfirey*7. Pierwsze zwycięstwo uzyskuje kpt. Skalski strącając Ju 88*8.

Polski zespół myśliwski, w okresie 17.III. - 12.V.1943r. zestrzelił: 25 (pewne) i3 (prawdopodobnie) oraz uszkodził 9 samolotów nieprzyjaciela.

Po rozwiązaniu PFT obejmuje dowództwo 601 dywizjonu. Był pierwszym Polakiem, który stanął na czele brytyjskiego dywizjonu. Dowodził nim od 4 lipca do października 1943r.

Po odpoczynku obejmuje od kwietnia 1944r. dowództwo 133 skrzydła myśliwskiego, które przeszkalało się na Mustangach. Wziął udział w osłonie desantu w Normandii. Wtedy uzyskuje ostatnie zwycięstwa strącając dwa Me-109G*9.

W październiku 1944r. mjr Skalski zostaje skierowany na szkolenie doskonalące dla oficerów sztabowych w Wyższej Szkole Wojennej w Stanach Zjednoczonych. Kurs ukończył w styczniu 1945r. W trakcie pobytu wygłosił wykład w dowództwie 3-ej Armii Powietrznej o rozwoju taktyki lotnictwa myśliwskiego.

Po tym wykładzie zaproponowano stanowisko szefa sztabu lotnictwa myśliwskiego 3-ej Armii Powietrznej z przyznaniem obywatelstwa amerykańskiego. Skalski odmówił.

Po powrocie do Wielkiej Brytanii skierowany został do dowództwa operacyjnego 11-ej Grupy Myśliwskiej w angielskim stopniu podpułkownika. Latał już tylko sporadycznie.

Po zakończeniu wojny, do czasu rozwiązania Polskich Sił Zbrojnych tj. 13.XII.1946r. pełnił funkcję oficera operacyjnego w RAF na terenie Niemiec. Podpisuje deklarację powrotu do kraju. Brytyjskie Ministerstwo Lotnictwa proponuje mu pozostanie w RAF oraz wybór pracy, jaka mu będzie odpowiadać. Mjr Skalski odmawia i wraca do kraju.

Powrót do kraju

Do Polski przybywa w czerwcu 1947r. Po zweryfikowaniu stopnia oficerskiego, zostaje wcielony do wojska na stanowisko inspektora techniki pilotażu w Dowódctwie Wojsk Lotniczych. Radość nie trwała długo. Oskarżony o szpiegostwo, zostaje aresztowany 4. czerwca 1948r*10. Przeżywa piekło więziennych przesłuchań. Skazany na karę śmierci odmawia napisania prośby o ułaskawienie. W 1951r. karę śmierci zamieniono na dożywocie.

Odwilż roku 1956 powoduje, że zostaje oczyszczony z zarzutów i wychodzi na wolność. Zamieszkał w Warszawie. Początkowo nie chciał wracać do służby, w końcu zgadza się wstąpić do lotnictwa.

W 1957r. otrzymuje przydział do Dowódctwa Wojsk Lotniczych. Pełni różne funkcje sztabowe. Lata na odrzutowych Jak-ach i Mig-ach*11 potwierdzając klasę pilota i wytrawnego myśliwca. Awansuje do stopnia podpułkownika.

W 1965r. awansuje do stopnia pułkownika.

Służbę czynną kończy w kwietniu 1972r.

Szlify generalskie w stopniu gen. brygady otrzymuje w 1988r.

Lata 90-te były okresem ożywionej działalności. Nadal nie zrywa z lotnictwem, pracował w Zarządzie Głównym Aeroklubu PRL. Wchodzi w skład komisji akrobacji lotniczej przy FAI jako delegat Aeroklubu Polski.

Generał brygady Stanisław Skalski umiera 12 listopada 2004r.

Odszedł największy as lotnictwa polskiego.

Liczba zestrzeleń

W sposób jednoznaczny nie udało się tego ustalić. W wielu opracowaniach występują różne wielkości. Realna liczba zwycięstw może wynosić 22 pewne. W tym:

- 4 w wojnie obronnej 1939r.

- 18 na Zachodzie.

Awanse:

1938 podporucznik

1941 porucznik

1942 kapitan

1943 major

1957 podpułkownik

1965 pułkownik

1988 generał brygady

Odznaczenia:

Polskie:

Order Virtuti Militari IV klasy – Złoty Krzyż

Order Virtuti Militari V klasy – Srebrny Krzyż

Order Krzyża Grunwaldu III klasy

Order Odrodzenia Polski – Krzyż Kawalerski

Krzyż Walecznych (czterokrotnie)

Złoty Medal Zasługi dla Obronności Kraju

Medal lotniczy (czterokrotnie)

Medal 1939 Roku

Brytyjskie:

DSO (Distinquished Service Order)

DFC (Distinquished Flying Cross) (trzykrotnie)

Francuskie:

Croix Combatant (Krzyż Kombatancki)

LITERATURA

1. Król Wacław, Walczyłem pod niebem Europy i Afryki, LSW, Warszawa 1991

2. Janowicz Krzysztof, Stanisław Skalski, Militaria 1/4 styczeń –luty, 2005

3. Malinowski Tadeusz, Skalski, Lotnictwo 1, 1993

4. Glass Andrzej, polskie konstrukcje lotnicze, WKiŁ, Warszawa 1976

5. Arct Bohdan, Polskie skrzydła na Zachodzie, Interpress, Warszawa 1970

6. Pawlak Jerzy, Samotne Załogi, Bellona, Warszawa 1970

7. Król Wacław, Zarys działań PSP w W/Brytanii, WKiŁ, Warszawa 1981

8. Król Wacław, Wielka Brytania 1940, Bellona, Warszawa 1990

9. Glass Andrzej, Samoloty Myśliwskie Wrzesień 1939r., NOT>SIGMA, Warszawa 1987

10. Szewczyk Witold, Samoloty na których walczyli Polacy, WKiŁ, Warszawa 1988

11. Pawlak Jerzy, Polskie Eskadry1939, WKiŁ, Warszawa 1982

12. PRACA ZBIOROWA, Encyklopedia II Wojny, MON, Warszawa 1975

13. Sławiński Kazimierz, Lotnisko Toruńskie 1920-1945, WKiŁ, Warszawa 1983

14. Szewczyk Witold, Samoloty na których walczyli Polacy, WKiŁ, Warszawa 1978

15. Glass Andrzej, Samoloty Bombowe Września 1939, SIGMA-NOT, Warszawa 1991

16. Murawski Marek J., Samoloty Luftwaffe 1933-1945, T I, LAMPART, Warszawa 1996

17. Murawski Marek J., Samoloty Luftwaffe 1933-1945, T II, LAMPART, Warszawa 1996

18. Pawlak Jerzy, Brygada Pościgowa – ALARM, MON, Warszawa 1977

19. Luranc Zbigniew, Henschel Hs-126, Aria Press, Gdańsk 1995

20. Michulec Robert, Monografie Lotnicze-12 Heinkel HS-126, Aria Press, Gdańsk 1993

21. Kowalski Tomasz J., Samolot myśliwski Messerschmitt Bf-109 TBU-131, MON Warszawa 1989

22. Ledwoch Janusz, Monografie lotnicze Junkers Ju-88, Aria Press, Gdańsk 1992

Od autora:

Opracowanie stanowi streszczenie wykładu w ramach „Spotkań z historią” i nie jest ostateczne.

Zdaniem autora powinno stanowić punkt wyjścia do dalszych poszukiwań, wymiany poglądów czy też dyskusji.

Dane taktyczno-techniczne poszczególnych maszyn są ogólne. Pozwoliło to uniknąć wyszczególnienia typów. Jednak pozwalają przybliżyć zdolność bojową,

z możliwością porównania z samolotami przeciwników, zarówno na europejskim teatrze działań jak i Afryki płn.

Autor: Paweł Bertholdt

wmaz

_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________